Cách giải quyết khi xảy ra tranh chấp trong hợp đồng vay tín chấp

Tranh chấp hợp đồng vay tín chấp thường phát sinh khi các bên không đồng ý về điều khoản, lãi suất, thời hạn trả nợ hoặc cách xử lý vi phạm hợp đồng. Việc không giải quyết đúng cách có thể dẫn đến kiện tụng, tốn thời gian và thiệt hại tài chính. Nắm rõ quy trình xử lý tranh chấp giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người vay.

Tranh chấp hợp đồng vay tín chấp xảy ra khá phổ biến trong thực tế. Hiểu rõ cách giải quyết đúng pháp luật sẽ giúp bạn bảo vệ được quyền lợi và các tránh rủi ro pháp lý.

Khái niệm và đặc điểm của loại hợp đồng vay tín chấp

Trong mọi giao dịch vay tín chấp, hợp đồng là cơ sở pháp lý quan trọng nhất, xác định quyền và nghĩa vụ của các bên. Hiểu rõ bản chất và đặc điểm của loại hợp đồng này giúp bảo vệ quyền lợi người vay và là nền tảng xử lý tranh chấp.

Khái niệm hợp đồng vay tín chấp

Hợp đồng vay tín chấp là thỏa thuận dân sự giữa bên cho vay (ngân hàng, tổ chức tài chính) và bên vay (cá nhân, pháp nhân). Theo đó, bên cho vay cung cấp một khoản tiền mà không yêu cầu tài sản đảm bảo. Khác vay thế chấp, hình thức này dựa vào uy tín cá nhân, lịch sử tín dụng và khả năng thu nhập của người vay.

Dù không phải một loại hợp đồng riêng biệt trong luật, hợp đồng vay tín chấp vẫn chịu sự điều chỉnh của Bộ luật Dân sự 2015 (Điều 463-466) về hợp đồng vay tài sản. Cụ thể, bên cho vay giao tài sản (tiền) và bên vay có nghĩa vụ hoàn trả đúng hạn, có lãi (nếu có).

>>> Bạn cần vay tiền gấp? Đăng ký vay ngay tại đây: 

Đặc điểm cơ bản của hợp đồng vay tín chấp

Hợp đồng vay tín chấp có những đặc điểm nổi bật sau:

• Hình thức: Có thể là hợp đồng thỏa thuận hai bên hoặc hợp đồng mẫu do bên cho vay soạn sẵn. Người vay thường chỉ được chấp nhận hoặc từ chối mà không sửa đổi nội dung.
• Các điều khoản quan trọng:
  • Lãi suất: Cố định hoặc thả nổi theo kỳ.
  • Thời hạn vay: Thường từ vài tháng đến vài năm.
  • Phí phát sinh: Gồm phí bảo hiểm khoản vay, phí tất toán trước hạn, phí quản lý.
  • Phương thức thanh toán: Trả góp hàng tháng, thanh toán một lần, hoặc qua ứng dụng ngân hàng/ví điện tử.

• Tính pháp lý của hợp đồng điện tử: Hợp đồng có thể lập dưới dạng văn bản giấy hoặc hợp đồng điện tử (khi vay qua app, ví điện tử). Luật Giao dịch điện tử 2005 công nhận tính pháp lý của hợp đồng điện tử.

Các loại tranh chấp phổ biến của hợp đồng vay tín chấp

Vay tín chấp tiện lợi, nhanh chóng nhưng đi kèm nhiều tranh chấp hợp đồng phổ biến. Nắm rõ các dạng tranh chấp này giúp người vay tự bảo vệ mình.

Tranh chấp về lãi suất

Đây là tranh chấp phổ biến nhất trong hợp đồng vay tín chấp. Các tổ chức tín dụng thường quảng cáo lãi suất ưu đãi (ví dụ: 0,6-0,9%/tháng) nhưng áp dụng mức lãi thực tế cao hơn (1,5-2%/tháng). Một số nơi tính lãi theo dư nợ ban đầu nhưng lại thu theo dư nợ giảm dần mà không công bố cách tính rõ ràng.

Ngoài ra, bên cho vay có thể dùng các thuật ngữ gây hiểu lầm như "lãi suất danh nghĩa", "phí vay" để che giấu lãi và phí thực tế, khiến người vay khó phân biệt.

Tranh chấp liên quan đến phí dịch vụ, phí phạt

Người vay thường bị thu nhiều loại phí không rõ ràng hoặc không được ghi rõ trong hợp đồng. Ví dụ:

• Phí tư vấn khoản vay: Thực chất chỉ là phí "ảo", thu ngay khi nộp hồ sơ.
• Phí quản lý khoản vay: Tính vào khoản trả hàng tháng nhưng không có căn cứ rõ ràng.
• Phí bảo hiểm khoản vay: Cộng dồn vào tổng nợ nhưng không có văn bản chứng minh sự đồng ý của người vay.

Khi tranh chấp xảy ra, người vay khó khiếu nại do không được cung cấp đầy đủ tài liệu ngay từ đầu.

Giả mạo chữ ký, điều khoản gài bẫy

Một số trường hợp, bên cho vay tự ý điền nội dung vào hợp đồng sau khi người vay ký, hoặc lưu hành bản hợp đồng khác với bản người vay giữ. Nhiều bên còn ghi nhận "sự đồng ý" qua cuộc gọi, tin nhắn mà không có xác nhận văn bản, khiến người vay bị ràng buộc bởi các điều khoản chưa từng biết.

Chuyển nhượng khoản vay không minh bạch

Đây là rủi ro khi khoản vay bị chuyển nhượng sang bên thứ ba mà người vay không được thông báo. Người vay bất ngờ bị đòi nợ từ công ty thu hồi nợ, công ty luật hoặc cá nhân không rõ danh tính, gây hoang mang. Nhiều trường hợp, bên thu nợ dùng biện pháp quấy rối, đe dọa trái pháp luật, khiến người vay lầm tưởng đây là hành vi chính thống.

Để vay tín chấp an toàn, tham khảo:  Quy định pháp luật về vay tín chấp tại Việt Nam

Nguyên nhân dẫn đến các tranh chấp trong hợp đồng vay tín chấp

Các tranh chấp hợp đồng vay tín chấp không tự nhiên mà có. Chúng là hệ quả của thiếu minh bạch trong hợp đồng, sự chủ quan của người vay, và hành vi không chuẩn mực từ bên cho vay. Nhận diện rõ nguyên nhân giúp các bên có giải pháp phòng ngừa hiệu quả.

Hợp đồng thiếu minh bạch

Một trong những nguyên nhân hàng đầu là hợp đồng vay tín chấp được soạn thảo với ngôn ngữ pháp lý phức tạp, khó hiểu cho người vay, đặc biệt người không có nền tảng tài chính hay pháp luật.

Nhiều hợp đồng không công bố đầy đủ thông tin quan trọng như:

• Cách tính lãi suất thực tế
• Cơ chế tính nợ quá hạn
• Điều kiện tất toán trước hạn
• Quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng của người vay

Thậm chí, các điều khoản rủi ro thường đặt ở cuối hợp đồng, cỡ chữ nhỏ, dễ bị bỏ sót.

Người vay thiếu hiểu biết pháp lý

Không ít người vay chủ quan, không đọc kỹ hợp đồng. Họ ký theo cảm tính hoặc quá tin lời tư vấn từ nhân viên, môi giới. Thay vì tìm hiểu kỹ lãi suất, phí phát sinh và phương thức thanh toán, họ chỉ chú ý đến hạn mức vay và số tiền nhận được.

Nhiều người cũng không lưu giữ hồ sơ, tin nhắn, hoặc bản hợp đồng gốc, dẫn đến thiếu bằng chứng khi xảy ra tranh chấp.

Lỗi từ bên cho vay

Không thể bỏ qua trách nhiệm của một số tổ chức cho vay cố tình cung cấp thông tin sai lệch để thu hút khách hàng. Ví dụ:

• Quảng cáo lãi suất thấp nhưng thực tế tính theo dư nợ ban đầu.
• Không giải thích rõ các khoản phí.
• Thay đổi điều khoản trong quá trình giải ngân mà không thông báo.

Nhiều đơn vị còn lách luật bằng cách đưa ra hợp đồng mẫu mang tính bắt buộc. Người vay buộc phải ký nếu muốn nhận tiền, chấp nhận các điều khoản bất lợi không mong muốn.

Cách giải quyết tranh chấp hợp đồng vay tín chấp theo pháp luật

Khi có tranh chấp hợp đồng vay tín chấp, người vay đừng hoảng loạn hay tự ý ngừng trả nợ. Điều này chỉ làm tình hình nghiêm trọng hơn. Thay vào đó, hãy bình tĩnh chọn phương án xử lý phù hợp theo pháp luật. Dưới đây là các hình thức giải quyết phổ biến, từ nhẹ đến cao.

Ưu tiên thương lượng, hòa giải

Thương lượng là bước đầu tiên và ưu tiên trong hầu hết tranh chấp dân sự. Người vay có thể trao đổi trực tiếp với bên cho vay (ngân hàng, công ty tài chính) để làm rõ các nội dung chưa minh bạch hoặc yêu cầu điều chỉnh điều khoản bất hợp lý.

Nếu thiếu tự tin về mặt pháp lý, người vay có thể nhờ luật sư hoặc người đại diện hợp pháp hỗ trợ đàm phán. Quá trình này giúp tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời giữ được mối quan hệ hợp tác.

 Khiếu nại nội bộ đến bên cho vay

Nếu thương lượng không thành, người vay có thể gửi đơn khiếu nại trực tiếp đến bộ phận tiếp nhận khiếu nại của ngân hàng hoặc công ty tài chính.

Hồ sơ cần bao gồm:

• Bản hợp đồng
• Bảng sao kê các khoản trả nợ
• Chứng từ nộp tiền
• Tin nhắn/email liên quan

Thời hạn giải quyết thường từ 15-30 ngày làm việc. Kết quả có thể là điều chỉnh hợp đồng, hoàn trả phí thu sai, hoặc xác nhận giải thể hợp đồng nếu lỗi từ bên cho vay.

Tố cáo hoặc phản ánh đến cơ quan chức năng

Nếu nghi ngờ có hành vi gian lận, giả mạo hồ sơ, thu phí trái phép, hoặc đe dọa thu hồi nợ, người vay có thể:

• Gửi đơn phản ánh đến Ngân hàng Nhà nước (nơi tổ chức tín dụng được cấp phép).
• Gửi đơn khiếu nại người tiêu dùng đến Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng (Bộ Công Thương) nếu là vay tiêu dùng.
• Nộp đơn tố cáo tại cơ quan Công an nếu phát hiện dấu hiệu lừa đảo, giả mạo, ép buộc để yêu cầu xử lý hình sự.

Các cơ quan này có thẩm quyền kiểm tra, xác minh và yêu cầu tổ chức tín dụng thực hiện biện pháp khắc phục, bảo vệ quyền lợi người vay.

Khởi kiện ra tòa án (Giải pháp cuối cùng)

Khi mọi biện pháp hòa giải không thành hoặc quyền lợi bị xâm phạm nghiêm trọng, người vay có quyền khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền. Tuy nhiên, khởi kiện có thể mất nhiều thời gian và chi phí, nên cần cân nhắc kỹ. Với giá trị tranh chấp lớn hoặc rủi ro pháp lý cao, nên thuê luật sư đại diện để đảm bảo hiệu quả tố tụng.

Xem thêm: Vay tín chấp không trả có bị truy tố trách nhiệm hình sự?

Các lưu ý phòng ngừa tranh chấp từ đầu trong hợp đồng vay tín chấp 

Thay vì đợi tranh chấp phát sinh, người vay nên chủ động phòng ngừa rủi ro ngay từ giai đoạn ký kết hợp đồng. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp hạn chế tối đa nguy cơ mâu thuẫn pháp lý trong quá trình vay tín chấp:

Đọc kỹ hợp đồng

Đây là nguyên tắc cơ bản nhưng nhiều người vẫn bỏ qua. Trước khi ký, hãy dành thời gian đọc kỹ toàn bộ hợp đồng, đặc biệt là các điều khoản về:

• Lãi suất áp dụng: cố định hay thả nổi, theo dư nợ ban đầu hay dư nợ giảm dần.
• Phí phát sinh: bảo hiểm khoản vay, phí quản lý, phí trả trước hạn, v.v.
• Thời hạn vay, lịch trả nợ: trả góp hàng tháng hay một lần.
• Quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng: điều kiện và thời gian thông báo trước.

Nếu có nội dung khó hiểu, hãy yêu cầu giải thích rõ ràng. Có thể nhờ luật sư hoặc người có chuyên môn xem qua.

Yêu cầu bản chính hợp đồng

Một số người vay chỉ ký bản hợp đồng do bên cho vay giữ, dẫn đến không thể kiểm tra khi cần. Vì vậy, người vay cần yêu cầu nhận một bản hợp đồng có chữ ký đầy đủ và đóng dấu pháp lý (nếu có). Tuyệt đối không ký hợp đồng trắng (chưa điền đầy đủ nội dung, còn để trống các điều khoản).

Giao dịch qua nền tảng minh bạch, uy tín

Để đảm bảo tính pháp lý, hãy ưu tiên vay tại các ngân hàng thương mại hoặc công ty tài chính được cấp phép bởi Ngân hàng Nhà nước. Tránh vay từ các ứng dụng không rõ nguồn gốc, không công khai trụ sở, hoặc hoạt động qua mạng xã hội.

Ghi âm, lưu trữ đầy đủ bằng chứng

Trong mọi quá trình tư vấn và giải ngân, người vay nên ghi âm cuộc gọi, lưu tin nhắn và chụp màn hình giao dịch. Đồng thời, cần giữ các hóa đơn nộp tiền, sao kê ngân hàng, email xác nhận để có căn cứ đối chiếu khi xảy ra tranh chấp. Đây là những bằng chứng quan trọng giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp trước tòa hoặc cơ quan chức năng.

Tuyệt đối không vay hộ, không ký giúp người khác

Khi đi vay hộ hoặc ký thay người khác, người đứng tên trong hợp đồng vẫn chịu toàn bộ trách nhiệm pháp lý và nghĩa vụ trả nợ, kể cả khi không nhận được khoản vay. Do đó, nếu không phải người trực tiếp sử dụng tiền, tuyệt đối không nên đứng tên vay hay ký nhận hộ dưới bất kỳ hình thức nào.

Kết luận

Để giải quyết tranh chấp hợp đồng vay tín chấp, người vay cần hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ, và các phương án xử lý theo pháp luật. Chủ động đọc kỹ hợp đồng, lưu giữ bằng chứng, và chọn kênh vay uy tín là cách tốt nhất để phòng ngừa rủi ro. Khi có tranh chấp, hãy bình tĩnh, tuân thủ quy trình pháp lý để bảo vệ quyền lợi hợp pháp và hiệu quả nhất.